Szanowny Pan Prezydent Republiki Litewskiej
Szanowna Pani Marszałek Sejmu Republiki Litewskiej
Szanowna Pani Premier Republiki Litewskiej
Szanowny Pan Minister Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej
Szanowny Pan Minister Kultury Republiki Litewskiej
Szanowni Państwo Twórcy kultury i sztuki Litwy
Szanowni Państwo Twórcy i Pracownicy mediów litewskich
Wzywamy do „zamknięcia nieba“ dla kultury rosyjskiej
Litewskie Stowarzyszenie Twórców Sztuki w reakcji na wstrząsające informacje z początku kwietnia br. o dokonanych przez armię rosyjską aktach eksterminacji ludności cywilnej Ukrainy, zwraca się do przywódców państwa litewskiego z apelem o „zamknięcie nieba“ – o wprowadzenie na Litwie embarga na kulturę i sztukę Rosji do czasu zakończenia wojny w Ukrainie.
Zdehumanizowane istoty, które w wyniku eskalacji agresji przez Rosję torturowały i mordowały ze szczególnym okrucieństwem niewinnych mieszkańców Buczy, Borodzianki, Mariupola i innych miast Ukrainy, przedstawiają się światu jako spadkobiercy wielkich artystów rosyjskich oraz współtworzącego sztukę światową narodu rosyjskiego. Z dumą powołują się na dzieła wybitnych humanistów Rosji, próbując w ten sposób zamaskować własne odczłowieczenie i szowinizm. Kulturę i sztukę Rosja przez wieki wykorzystywała do uzasadniania dążeń imperialnych, nawet jeśli sami twórcy nie popierali oficjalnej ideologii władz państwowych. Nośnikami ideologii stały się nawet te symbole i słowa, które usiłowali reinterpretować artyści buntujący się przeciw władzy. W ten sposób w podświadomości społeczeństwa umacniano przeświadczenie o potędze agresora i wszczepiano strach. W czasie embarga nakłaniamy do refleksji nad tym, na ile kultura i sztuka Rosji – wprost i pośrednio – szerzyła i propagowała idee kolonializmu.
Świadomi konsekwencji politycznych tego kroku, wzywamy przywódców Litwy do faktycznego działania, a nie „wyrażania zaniepokojenia“, jak to czyni większość polityków europejskich. Ogłaszając embargo na kulturę i sztukę Rosji, pokazalibyśmy, że nieznająca granic i niepojęta agresja może zostać powstrzymana nie tylko za pomocą nacisków ekonomicznych, ale również poprzez przynajmniej czasowe odrzucenie kulturowej arogancji agresora. Ogłoszenie embarga byłoby równoznaczne ze stwierdzeniem, że humanistyczne idee kultury i sztuki nie mogą być wykorzystywane do maskowania ani ludobójstwa w Ukrainie, którego dopuszczają się rosyjscy żołnierze, ani gwałcenia dzieci na oczach rodziców. Uważamy, że za czyny morderców i ich dowódców powinny ponieść odpowiedzialność państwo i naród, którego ci mordercy są częścią.
Wzywamy instytucje naszego państwa do stworzenia forum, w ramach którego organizacje reprezentujące różne grupy społeczne, w tym mniejszości narodowe, uzgodniłyby plan i formy realizacji embarga. Ze względu na niepożądane mechanizmy cenzury nie zalecamy wyłączania z embarga indywidaualnych przypadków. Embargo powinno zostać wprowadzone w sposób systemowy. Dopuszczamy dialog z tymi twórcami, którzy niezwłocznie i w sposób jednoznaczny potępili napaść Rosji na Ukrainę, jednak bez możliwości rozpowszechniania ich dzieł na Litwie w czasie obowiązywania embarga. Popieramy inicjatywę zmiany nazwy Rosyjskiego Teatru Dramatycznego w Wilnie; proponujemy nazwę Teatr Narodów.
Pragniemy podkreślić, że nasz apel o embargo nie jest skierowany przeciwko konkretnym osobom; Litewskie Stowarzyszenie Twórców Sztuki wyjątkowo, w okolicznościach wojny, apeluje o odwrócenie się od agresora, tj. wzywamy do wprowadzenia embarga na kulturę i sztukę Rosji do czasu: a) całkowitego przywrócenia gwarantowanej w Memorandum Budapesztańskim z 1994 r. integralności terytorialnej Ukrainy, b) wycofania z Ukrainy wszystkich oddziałów i sprzętu wojskowego agresora, c) uznania przez agresora własnej odpowiedzialności za wojnę oraz gotowości poniesienia konsekwencji zgodnie z ustaleniami Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, dotyczącymi w szczególności tego, od kiedy, w jaki sposób i w jakim wymiarze Rosja wypłaci Ukrainie reparacje wojenne, oraz kiedy i w jaki sposób zostaną osądzeni i ukarani organizatorzy i wykonawcy zbrodni ludobójstwa. Dopiero wówczas będzie można rozważyć możliwość odwołania embarga na kulturę i sztukę Rosji.
II wojna światowa nie była najwłaściwszym czasem na organizowanie przez aliantów koncertów Beethovena. Obecna wojna w Ukrainie nie jest najwłaściwszym czasem na wystawianie dramatów Czechowa. Właściwy czas nadejdzie wtedy, kiedy państwo-terrorysta zostanie unieszkodliwione, a jego prawdziwa kultura przestanie być narzędziem soft power w rękach dyktatorów.
Konferencja Litewskiego Stowarzyszenia Twórców Sztuki
12 kwietnia 2022 roku
2 kwietnia 2022 roku. Na autostradzie E40(M06) 20 km od Kijowa pomiędzy wsiami Myla i Mriya. Fotograf: Mikhail Palinchak.
